‘Dankjewel dat je mijn zoon veilig hebt teruggebracht. Shukran, shukran.’
Ali Baba (Algerije)
55 jaar, 31 jaar in Nederland
Perspectief: een ‘normaal’ leven
Het is mei 2017 als Ali Baba voor het eerst het kantoor van Goedwerk binnenloopt. Hij doet dit op zijn Ali Baba’s: met veel bombarie, luid pratend, zijn bril op zijn voorhoofd, gekleed in een trainingspak en met een koptelefoon op zijn hoed.
Mohamed, zijn regievoerder van DT&V, heeft hem overtuigd om met Goedwerk in gesprek te gaan. Ali Baba begint bij binnenkomst direct in zijn eigen taaltje van Arabisch, Nederlands en zelfverzonnen woorden zijn wensenpakket op te ratelen. Niet één keer, nee tien keer, zoals hij dat bij alles doet. Met oprechte interesse, betrokkenheid en geduld luisteren we naar hem. Hij voelt zich gehoord en gewaardeerd, en voorzichtig winnen we zijn eerste vertrouwen. We zien hem zeker drie, vaak zelfs vijf keer per week. Soms is dit alleen voor het ophalen van zijn leefgeld, maar meestal blijft hij uren hangen.
Beetje bij beetje leren we het verhaal en de persoon Ali Baba kennen. Al dertig jaar zwerft hij door Amsterdam. Hij is een man van de straat: meerdere keren wordt hij geschorst uit de opvang waardoor hij jarenlang op straat slaapt. Door het bestelen van toeristen en het leven zonder documenten, spendeert hij de helft van zijn tijd in Nederland in detentie. Hij vertrouwt alleen zijn advocaat – waarvan hij het telefoonnummer inmiddels uit zijn hoofd kent – en zijn regievoerder Mohamed. Zijn zware alcohol- en medicijngebruik zorgt ervoor dat hij last heeft van epileptische aanvallen. Regelmatig slaapt hij zijn roes uit in het VU ziekenhuis. Zoals hij het zelf zegt, ‘Ali Baba is overal bekend’, en we kunnen daaraan toevoegen: in sommige gevallen ook berucht.
Voor het verkrijgen van zijn geboorteakte hebben we de hulp van zijn familie in Algerije nodig. Op kantoor belt Ali Baba, vaak samen met Mohamed, naar zijn broer en samen leggen ze in het Arabisch uit dat hij terug wil keren om zijn moeder te zien. Zij is inmiddels 84 en behoorlijk ziek. Zijn broer weigert keer op keer en vertelt Mohamed letterlijk: ‘khalie iemoet tima’ [vert. laat hem daar maar doodgaan]. Dit is een behoorlijke klap voor Ali Baba.
Smekend en met de tranen soms in zijn ogen blijft hij zijn broer bellen, zonder resultaat. We zien dat de frustratie hem opbreekt, en dat hij steeds meer drinkt en last krijgt van zijn diabetes. Regelmatig komt hij lijkbleek en wankelend binnenlopen, een enkele keer valt hij zelfs in de wachtruimte in slaap.
In mei worden we door het VU Ziekenhuis gebeld dat Ali Baba vanwege een overdosis medicijnen in het ziekenhuis is beland. Als Mohamed en Elias hem de dag erna in het ziekenhuis opzoeken blijkt hij spoorloos. Een paar uur later vinden ze hem met het infuus onder de arm in het Oosterpark.
De noodzaak dat de zieke Ali Baba terugkeert, ziet ook de Algerijnse Consul. We overtuigen hem dat er geen geboorteakte is en de Consul gaat akkoord met de getuigenis van twee Algerijnen. Zij moeten nu bevestigen dat Ali Baba daadwerkelijk uit Algerije komt. Dit is fantastisch nieuws, en Ali Baba blijkt ongelofelijk blij! In no-time heeft hij twee Algerijnen uit het Oosterpark gevist, die voor hem kunnen getuigen. Er lijkt eindelijk schot in de zaak te komen. Totdat… Ali Baba ineens verdwenen is. Na alle instanties te bellen blijkt hij in Ter Apel vast te zitten voor diefstal.
We nemen direct contact op met de Officier van Justitie en leggen de situatie van Ali Baba uit. Josephine en Elias besluiten in te gaan op het verzoek van de advocaat om tijdens de rechtszaak het terugkeerproces van Ali Baba toe te lichten.
Het is inmiddels oktober 2018 als Ali Baba in de rechtszaal wordt voorgeleid. Vanwege het (stelselmatig) beroven van toeristen en andere vergrijpen, hangt hem een ISD-maatregel van twee jaar boven het hoofd. De rechter heeft de camerabeelden van het restaurant. Met de hele zaal zien we duidelijk hoe Ali Baba twee toeristen berooft. Toch blijft hij ontkennen. De rechter geeft de collega’s van Goedwerk de ruimte om de situatie van Ali Baba toe te lichten. Onder ede verklaren we dat Ali Baba terug wil keren maar dat zijn familie in Algerije het proces saboteert. De rechter neemt onze verklaringen serieus. Twee dagen later worden we vanuit de opvang gebeld door een overenthousiaste, luid schreeuwende Ali Baba. Hij is vrijgelaten mits hij niet opnieuw in de fout gaat én hij ook echt terugkeert naar Algerije.
Nieuwe tanden
Alsof het zo moest zijn, stuurt zijn broer niet veel later dan toch de geboorteakte per fax naar Goedwerk. Intussen heeft Ali Baba in een dronken nacht zijn voortanden verloren, die hij de dag erna met een glimlach uit zijn zak haalt en aan ons laat zien. Naast zijn wensen voor een financiële bijdrage, een trainingspak van Ajax (voor zijn broer) en een mobiele telefoon (voor zijn zus) wenst hij nu ook een kunstgebit.
Driemaal scheepsrecht
We drukken Ali Baba regelmatig op het hart: doe rustig aan en maak geen fouten, waarop hij antwoord met ‘Ali Baba niet dom’. Toch krijgen we het weekend nadat het ticket geboekt is ongelukkig nieuws: het blijkt dat hij is opgepakt vanwege openstaande boetes. De vlucht wordt opnieuw geannuleerd. Nadat we hebben overlegd met de Officier van Justitie, komt Ali Baba een aantal dagen later toch vrij. Voor de derde keer boekt IOM een vliegticket. Driemaal is scheepsrecht?
Twee weken voor vertrek worden we echter gebeld door zijn advocaat: Ali Baba zit weer vast, dit keer voor het stelen van zes pistoletjes en een paar plakjes kaas. Hij is compleet over de rooie en ziet absoluut niet wat hij fout heeft gedaan: ‘Ik ben ziek, ik ben diabeet, ik moest eten.’ We zijn teleurgesteld in Ali Baba: hoe kun je zoiets doen net voor je vertrek? We zien het somber voor hem in. Tot onze verbazing is de Officier van Justitie bijzonder meedenkend en er wordt afgesproken dat Ali Baba vanuit detentie terugkeert. Ali Baba ziet zelf ook in dat dit beter is.
Schiphol
Dan is het moment voor Ali Baba eindelijk daar. Vroeg in de ochtend halen we Ali Baba op uit DC Zeist. Op ons kantoor herpakt hij nog één keer al zijn koffers. Samen eten we een broodje, hij doucht zich en trekt zijn nette pak aan. Het pak dat al weken klaarligt voor zijn vertrek. Op Schiphol wordt hij uitgezwaaid door een heel peloton aan mensen van verschillende organisaties. Ali Baba is inderdaad ‘overal bekend’. Om ervoor te zorgen dat Ali Baba goed bij zijn familie terechtkomt vliegt één collega van Goedwerk en een medische escort van IOM met hem mee naar Algerije. We kennen zijn karakter inmiddels goed, en weten dat hij bij de kleinste onduidelijkheid kan ontploffen. Dit mag en kan zijn terugkeer niet frustreren.
Op weg naar Algerije
Voorbij de gate is Ali Baba hyper en enthousiast, hij kan niet stoppen met praten. Tijdens de vlucht vertelt hij uitgebreid over zijn route naar Nederland. Als 19-jarige jongen ging hij van zijn woonplaats Sétif naar de kustplaats Aneba om verstopt in een vrachtschip naar Alicante te varen. Hij vertelt dat hij bij aankomst zwart als roet was, en moet hard lachen. Zijn schaterlach trekt de aandacht van onze medepassagiers, het maakt Ali Baba niet uit, hij geniet van de aandacht. Midden in de nacht vliegen we over de rode lichtjes zee genaamd Algiers. We zijn er!
In de rij voor de douane is Ali Baba alweer uitgebreid in gesprek met een medepassagier, de spanning lijkt totaal verdwenen. Ontspannen loopt hij naar de douanemedewerker maar al snel blijkt zijn laissez passer vragen op te roepen. Ali Baba wordt direct meegenomen met de boodschap: ‘Hij komt over een half uur terug, hij moet alleen een aantal standaard vragen beantwoorden.’ Het is inmiddels half twee ’s nachts.
Om half zes ’s ochtends komt Ali Baba compleet ontdaan met een politieofficier naar ons toe gelopen. Hij moet zich identificeren, anders laten ze hem niet gaan. Gelukkig heeft de collega van Goedwerk zijn Carte Militaire op haar telefoon en kunnen we deze aan de politieagent laten zien. Die besluit met enige tegenzin Ali Baba uiteindelijk te laten gaan met de woorden: ‘Good luck in Algeria!’
Terug naar huis
De familie van Ali Baba woont in Sétif, een stad 300 kilometer van de hoofdstad vandaan. We nemen afscheid van de medische escort en reizen per taxi richting het oosten van Algerije. Ali Baba vertelt over zijn ervaringen bij de douane: hij is behoorlijk geïntimideerd, zelfs geslagen en ze wilden alles van hem weten. Het kost enige tijd voordat hij weer rustig is.
In Sétif aangekomen herkent Ali Babi ineens iets en schreeuwt in het Arabisch: ‘STOP!’ Hij gooit zijn deur open voordat de auto goed en wel gestopt is. Binnen no-time staat zijn hele familie buiten. Hij grijpt zijn broer en zus vast, zijn moeder komt voorzichtig aangestrompeld. Wat een bijzonder moment! Ali Baba die voor het eerst in 31 jaar zijn moeder weer vastpakt. Hij slaat zijn armen om het kleine, fragiele lichaam van zijn 84-jarige moeder. Ze lijkt precies op hem. Binnen een aantal minuten lijkt het alsof hij nooit is weggeweest. Terwijl zijn broer en zus graag willen zien wat hij allemaal heeft meegenomen uit Nederland, pakt zijn moeder de arm van onze collega vast en fluistert zachtjes in het Arabisch: ‘Geld maakt niks uit, dankjewel dat je mijn zoon veilig hebt teruggebracht, shukran, shukran.’
Van straatschoffie en bajesklant tot geliefde zoon en broer. Zijn nieuwe rol maakt Ali Baba totaal anders: hij is kalmer, zorgzaam en druk bezig met zijn toekomstplannen (sporten, werken, vrouw, kinderen). Hij voelt zich enorm verantwoordelijk voor onze collega. Zij mag absoluut niet in een hotel slapen maar blijft veilig bij de familie in huis. Dan is het moment van afscheid daar en zwaait de collega nog één keer naar Ali Baba met de woorden: ‘Zorg goed voor jezelf en voor je familie, het ga je goed!’
Laatste berichten…
Ali Baba voelt zich helemaal weer thuis bij zijn familie en in zijn stad. Hij zal binnenkort als beveiliger gaan werken en… Hij heeft inmiddels een vriendin! De succesvolle terugkeer van Ali Baba is mede mogelijk gemaakt door de hulp en betrokkenheid van DT&V, de Gemeente Amsterdam, Kruispost, Walborg, zijn advocaat en IOM.